De cruciale rol van Donetsk in Oekraïne

President Zelensky van Oekraïne noemt de suggestie van president Trump om de huidige frontlinie in de oorlog met Rusland aan te houden een "goed compromis" als beginpunt voor vredesonderhandelingen. Hij betwijfelt of president Poetin van Rusland daar ook zo over denkt.

De Amerikaanse president zei deze week: "Laten we de frontlinie bevriezen, naar huis gaan en stoppen met vechten en doden."

Trumps uitspraak kwam na een telefoongesprek met Poetin. Die zou daarin wederom hebben geëist dat Oekraïne de volledige provincie Donetsk opgeeft voor hij andere gesprekken voert.

Maar het gebied waar het Poetin om te doen is, is voor Oekraïne van levensbelang.

Grote delen van de Donbas-regio, met de provincies Loehansk en Donetsk, zijn al in Russische handen. Zou Oekraïne ook het laatste stuk Donetsk aan Rusland geven, dan zegt Poetin dat hij ander veroverd gebied afstaat. Maar dat staat niet in verhouding tot wat Oekraïne ervoor zou opgeven.

Bovendien, zegt Oekraïne, waarom zouden wij ons eigen grondgebied ruilen tegen ons eigen grondgebied? Keer op keer benadrukte Zelensky bij Trump dat meegaan in zo'n deal de Russische agressie zou belonen. Europese leiders delen zijn standpunt.

Daarbovenop komt dat juist het deel van Donetsk dat Rusland nog niet heeft veroverd, essentieel is voor de verdediging van Oekraïne. Ook in de toekomst.

Om Donetsk wordt al sinds 2014 gevochten. Sindsdien werkt het Oekraïense leger hier aan een uitgebreide verdedigingslinie.

Rusland bezet dan wel al 70 procent van de provincie, het laatste deel vormt de grootste uitdaging voor het Russische leger.

Dat zit zo: in 2014 begon in steden in de provincie Donetsk de Russische agressie tegen Oekraïne. Door Rusland gesteunde separatisten grepen daar toen de macht. Het was het begin van de Donbas-oorlog. Bijna vier jaar geleden breidde die zich uit naar de rest van Oekraïne.

Oekraïne heroverde de steden en maakte er belangrijke militaire centra van: dicht bij waar het front nu is, omringd door verdedigingslinies.

Daarom wordt deze groep vestingsteden ook wel de Oekraïense fortengordel genoemd. Ze vormen al jaren de ruggengraat van de Oekraïense verdediging.

Er zijn extra verdedigingslinies in en rond de steden aangelegd. Zoals bij Kramatorsk zijn ze omringd door antitankgrachten, verdedigingswerken en betonnen obstakels.

Kilometerslange tankgrachten, rijen drakentanden, landmijnen en prikkeldraad moeten een Russische aanval afhouden of vertragen. Er zijn loopgraven en bunkers opgeworpen die Oekraïense troepen beschermen. Het zijn dit soort verdedigingswerken waar Oekraïne al jaren aan bouwt.

Daarnaast is het gebied een belangrijk logistiek knooppunt. Via hier worden andere delen van het front bevoorraad, troepen en materieel verplaatst en mensen geëvacueerd. En er bevinden zich commandoposten voor de oorlogscoördinatie.

Dat de verdediging werkt, blijkt uit onderstaande beelden. Russische pantservoertuigen worden door obstakels gedwongen om te rijden, recht een mijnenveld in. Een voertuig ontploft door zo’n mijn.

In de paniek die dan ontstaat, rijdt nog een voertuig zich vast in een tankgracht. De Russen willen te voet vluchten, maar kunnen door het prikkeldraad niet verder.

Een Russische soldaat wappert met een Russische vlag voor een verwoest huis. Om hem heen liggen brokstukken van het huis.

Op de foto staat een heuvelachtig, bosrijk landschap. In de verte ligt de stad Kramatorsk.

Sinds 2022 lukt het Rusland slecht om gebied te veroveren in Donetsk. De vestingsteden zijn dan ook altijd ver uit Russische handen gebleven. Het Institute for the Study of War schatte recentelijk dat het in dit tempo jaren zou kunnen duren voor Rusland ook die in handen krijgt.

Want ook het landschap van het deel van Donetsk dat niet in Russische handen is, draagt bij aan de Oekraïense verdediging. Tussen de bossen en heuvels bevinden zich natuurlijke barrières zoals rivieren en meren.

Bevriest de frontlinie, dan verschuift in elk geval tijdelijk de grens met Rusland. Wordt ook het laatste stuk Donetsk geruild zoals Poetin dat wil, dan bestaat het nieuwe grensgebied in de provincies Charkiv en Dnjepropetrovsk uit vlak, dunbevolkt land met boerenakkers en weilanden. Het Russische leger kan daar zo doorheen rijden.

Het zou Oekraïne jaren kosten weer zo'n goede verdediging op te zetten. Die zou hoe dan ook kwetsbaarder zijn dan de huidige door het ontbreken van grote steden als Kramatorsk die als vestingen zouden dienen.

Oekraïne is dan minder opgewassen tegen de toekomstige Russische agressie waar het land sterk rekening mee houdt.

Want ook al komt er een wapenstilstand, Oekraïne heeft geen enkel vertrouwen in een permanente vrede met Rusland. Aan vredesafspraken in 1994, 2014 en 2015 hield Rusland zich ook niet.

Een tankgracht met prikkeldraad op de bodem. Langs de tankgracht liggen drakentanden.

Colofon

Redactie
Gijs Bol, Yorick de Vries
Beeldredactie
Thijs Geritz en Wouter Hoogland
Eindredactie
Jurjen IJsseldijk