In de Ethiopische regio Tigray is het nu officieel 2,5 jaar vrede, maar veel vrouwen dragen de pijn uit de oorlog letterlijk in zich. Zij werden het slachtoffer van gruwelijk seksueel geweld door Ethiopische en Eritrese soldaten, die objecten in hun baarmoeders duwden met als doel ze onvruchtbaar te maken. Van roestige schroeven tot nagelknippers en handgeschreven briefjes gewikkeld in plastic.

“Om hoeveel vrouwen het gaat, is niet bekend”, vertelt de Tigrese Birhan Mezgbo. Ze sprak tientallen meisjes en vrouwen over hun verkrachting en schreef er een boek over. Velen overleven de verminking niet. Anderen lijden in stilte: uit schaamte, of omdat er geen kliniek in de buurt is. “Tot ondraaglijke pijn of ernstige ontstekingen er uiteindelijk voor zorgen dat ze tóch in het ziekenhuis belanden, soms pas jaren later.”

Volgens een onderzoek dat gepubliceerd werd in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Women’s Health zijn (groeps)verkrachting en seksueel geweld in Tigray systematisch en doelbewust ingezet als oorlogswapen. De daders zijn voornamelijk militairen uit Ethiopië en Eritrea. “Naast vernedering en het verspreiden van angst zijn daders uit op ontwrichting van de hele gemeenschap”, vertelt Katrien Coppens, directeur van de Mukwege Stichting, een organisatie die zich inzet voor slachtoffers van seksueel geweld in conflicten wereldwijd. “Soms worden familieleden gedwongen toe te kijken. Vrouwen raken diep getraumatiseerd en kunnen hun rol binnen het gezin of de gemeenschap niet meer vervullen.”

Het gaat om zeker 120.000 slachtoffers, grotendeels vrouwen en meisjes, maar er zijn ook enkele mannelijke slachtoffers gemeld. “Waarschijnlijk ligt dit aantal hoger. Veel slachtoffers zwijgen over wat hen is aangedaan, uit schaamte en uit angst om verstoten te worden door de gemeenschap”, legt Coppens uit. “Juist dit maakt het een goedkoop en effectief wapen”, vult Mezgbo aan: “Een oorlogsmisdaad waarmee mannen makkelijk wegkomen, juist omdat vrouwen het voor zich houden.”

Soms zijn de complicaties na een verkrachting zo ernstig, dat slachtoffers uiteindelijk toch naar een ziekenhuis gaan. Een speciale afdeling in het Ayder-ziekenhuis in Mekele, de hoofdstad van Tigray, behandelde de afgelopen jaren meer dan 7000 vrouwen en meisjes. Sommigen blijken objecten in hun baarmoeders te hebben, zo brengt de Britse krant The Guardian naar buiten.

Het doel is om vrouwen onvruchtbaar te maken. Het is een tactiek die wordt ingezet om een bepaalde bevolkingsgroep etnisch te zuiveren. Mezgbo sprak met hulpverleners en slachtoffers: “Soms worden vrouwen ook in de buik geschoten of wordt de baarmoeder met stokken verwond.” Ze vertelt ook over een net bevallen vrouw wier borsten werden afgesneden, zodat ze haar baby niet meer kon voeden: “Allemaal om ervoor te zorgen dat Tigreërs zich niet kunnen voortplanten.”

 Gerechtigheid

Recent riep een aantal Tigrese vrouwenorganisaties op tot gerechtigheid voor de slachtoffers van seksueel geweld. Ze willen dat de daders worden gestraft en dat de slachtoffers de fysieke en psychische hulp krijgen die ze nodig hebben. Volgens hen zijn vrede en verzoening anders niet mogelijk en kunnen vrouwen niet door met hun leven. Ook hopen ze op erkenning van de Eritrese en Ethiopische regering voor wat hun militairen hun hebben aangedaan. “Maar de kans op deze erkenning is klein”, denkt Mezgbo. Eritrea ontkent enige betrokkenheid en zegt geen militairen te hebben op Ethiopisch grondgebied. Ook Ethiopië wuift de beschuldigingen weg.

“Vergeet niet dat dit verre van voorbij is”, zegt Mezgbo. “Op papier is de oorlog misschien over, maar voor mensen in Tigray is dat niet de realiteit. Nog steeds behandelen artsen verwondingen na verkrachtingen, of die nou jaren, of veel korter, geleden zijn.”