Een oostgrens van beton en prikkeldraad
Hoe NAVO-landen hun grens met Rusland dichttimmeren
NAVO-landen in het oosten delen een 2500 kilometer lange grens met Rusland. Nu de dreiging vanuit dat land toeneemt, plaatsen militairen aan NAVO-zijde hekken, graven ze grachten om tanks te stoppen en bouwen ze bunkers.
De verdedigingslinies die ze bouwen kosten miljarden en zijn goed zichtbaar vanuit de lucht. Reis mee langs de oostgrens en zie hoe landen hun grens met Rusland versterken.
Dit zijn alle NAVO-landen die direct grenzen aan Rusland. In het hoge noorden zijn dat Noorwegen en Finland. Een groot deel van de grens loopt daar langs rivieren en dichte bossen, dat zijn natuurlijke barrières.
Op kwetsbare plekken, zoals bij open plekken en grensovergangen, plaatsen de landen hekken. Hier zie je waar in Finland die komen te staan.
Finland deelt van alle NAVO-landen de langste grens met Rusland, ruim 1340 kilometer. Het totale hekwerk is straks 260 kilometer lang. Dat zal Russische tanks niet tegenhouden, maar wel de migranten die Rusland in het verleden al bewust de grens over stuurde.
Die kwamen vooral uit Syrië en Irak. Finse beleidsmakers noemden het een 'hybride Russische operatie', bedoeld om onrust te veroorzaken onder de bevolking.
De Finse hekken zijn ruim vier meter hoog en voorzien van prikkeldraad, camera’s, luidsprekers en bewegingssensoren. Ernaast ligt een speciale weg voor grenswachten. Inmiddels staat ongeveer 100 kilometer hekwerk. Het Finse project moet in 2026 af zijn.
De Finnen bereiden zich al decennia voor op een conflict met Rusland. Finland heeft talloze schuilkelders die normaal fungeren als parkeergarages of sporthallen. Het Finse leger heeft veel reservisten, de dienstplicht voor mannen is er nooit afgeschaft.
Om een inval te voorkomen, kiest Finland ook voor omstreden wapens. Bijvoorbeeld antipersoonslandmijnen. Die wil het land op grote schaal produceren en op de grens leggen als de Russische dreiging toeneemt.
Correspondent Rolien Créton ging mee met het Finse leger, waar dienstplichtigen leren hoe ze de landmijnen ingraven.
Zuidelijker liggen de Baltische staten. In Estland, Letland en Litouwen is de angst voor een Russische inval groot.
Het zijn drie kleine landen met Rusland als grote buurman. Voor hun veiligheid zijn de Baltische staten sterk afhankelijk van de NAVO-bondgenoten. Die zijn er met militairen aanwezig.
Europese inlichtingendiensten waarschuwen dat Rusland binnen drie tot vijf jaar daadwerkelijk een aanval zou kunnen uitvoeren. Een aanval in de Baltische staten kan volgens analisten door Rusland gebruikt worden om de eenheid binnen de NAVO te testen.
Om zich tegen een mogelijke aanval te beschermen bouwen de drie landen aan de 'Baltische Defensielinie'. Een verzameling van verdedigingswerken zoals hekken, tankgrachten en betonnen bunkers. De bouw ervan kost honderden miljoenen euro's.
Hieronder zie je een dwarsdoorsnede van zo'n verdedigingslinie.
Die begint op enkele meters van het Russische grondgebied met een muur of een hek, gericht tegen personen te voet. Denk aan militairen of de migranten die de Russen de grens over sturen.
Achter het hek ligt een tankgracht. Dat is een geul van twee meter diep en vier meter breed die zware voertuigen zoals tanks moet tegenhouden.
In het landschap erachter komen rijen met drakentanden, betonnen obstakels die de weg versperren.
Daarachter liggen kleine bunkers. Estland heeft er nu enkele tientallen, het moeten er 600 worden. De bunkers zijn 35 vierkante meter groot, genoeg voor zo'n tien militairen.
De bouw van de linie is goed te zien op satellietbeeld. Bomen en struiken worden gekapt. Hier zie je hoe het landschap in Estland veranderde tussen 2019 en 2025.
In 2019 was dit de grens tussen Estland en Rusland, een open veld.
Zo ziet het er nu uit. Er staat een groot hek en er liggen wegen voor grenswachten.
Naast hekken staan er ook steeds meer betonblokken in het grensgebied. Grensposten worden er bijvoorbeeld mee afgesloten, zoals hier in de Estse grensstad Narva.
In de drie Baltische staten worden voorraden met drakentanden aangelegd in grote depots. Vaak op strategische locaties bij wegen of spoorlijnen. Vanuit daar kunnen ze bij toenemende dreiging op de grens geplaatst worden. Hier zie je er twee.
Depot met drakentanden in Letland
Depot met drakentanden in Letland
Depot met drakentanden in Letland
Depot met drakentanden in Letland
Letland gebruikt ook de natuur als verdediging. Een groot deel van de grens met Rusland is ondoordringbaar moerasgebied waar veel voertuigen niet doorheen komen. Door dat moeras goed nat te houden, vormt het een natuurlijk obstakel.
Dat de Baltische moerassen ook dodelijk kunnen zijn, bleek dit jaar nog in Litouwen. Vier Amerikaanse militairen zonken met hun pantservoertuig weg in een moeras. Een reddingspoging was tevergeefs, alle bemanningsleden kwamen om.
Na het wegzinken van het voertuig begon er een grote reddingsoperatie in Litouwen.
Na het wegzinken van het voertuig begon er een grote reddingsoperatie in Litouwen.
Polen heeft z’n eigen grensproject: 'Oost-Schild'. Die verdedigingslinie van tankgrachten en betonnen obstakels bouwen de Polen op de grens met met Kaliningrad. Een Russische exclave tussen Polen en Litouwen. Ook op de grens met Belarus, een bondgenoot van Rusland, willen de Polen fortificaties bouwen.
Een eerste teststuk is dit jaar gebouwd in het noorden van Polen. Dit is beeld uit 2019:
Zo ziet het er nu, in 2025, uit:
De Polen geven ruim 2 miljard euro uit aan de bouw van de verdedigingslinie. Die investeringen bestaan ook uit een hele infrastructuur achter de eerste fortificaties. Er komen monitorsystemen tegen drones, bunkers en infrastructuur wordt verstevigd.
Correspondent Christiaan Paauwe ging naar de grens tussen Polen en Rusland en zag hoe de Polen daar bouwen aan de nieuwe verdedigingswerken.
Er is ook kritiek op de miljardenprojecten: met een paar flinke beschietingen is er makkelijk een gat in de verdedigingslinie te slaan. Daarnaast heeft de NAVO nu steeds meer met hybride dreiging te maken, zoals het aanvallen van digitale systemen of het saboteren van kwetsbare infrastructuur in een land. Daar helpen hekken en bunkers niet tegen.
Toch bouwen landen op de oostgrens van de NAVO door. Oekraïne dient daarbij als voorbeeld. Daar zijn al op grote schaal verdedigingswerken gebouwd. Die bieden geen garantie op veiligheid, maar maken een Russische opmars wel moeilijker.
Dat is voor de NAVO-landen de hoofdreden van alle bouwprojecten op de grens. Vijandige troepen vertragen, zodat bondgenoten extra tijd hebben om te kunnen reageren.
Colofon
Redactie
Bobby Schinkel, Yorick de Vries
Beeldredactie
Thijs Geritz
Eindredactie
Jurjen IJsseldijk
Built with Shorthand