onderhandelen-over-oekraine

Vanavond spreken de Oekraïense president Zelensky en een topdelegatie uit Europa in het Witte Huis met de Amerikaanse president Trump over de oorlog in Oekraïne.

NAVO-topman Rutte en Europees leider Von der Leyen willen samen met leiders uit Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Finland en Italië aan Trump duidelijk maken dat met geweld niet valt af te dwingen dat grenzen opnieuw getrokken worden, en dat alleen Oekraïne over zijn eigen grondgebied moet beslissen.

Bij de recente ontmoeting tussen Trump en Poetin zou onder meer het idee zijn overgebleven dat Oekraïne zich terugtrekt uit de Donbas-regio, waarop Rusland de strijd in Oekraïne zou staken.

Wat is die veelbesproken Donbas-regio?

De Donbas is een gebied in Oost-Oekraïne, tegen Rusland aan. Al sinds 2014 staat het onder hoogspanning. Na hevige demonstraties in Oekraïne, vlucht dat jaar de pro-Russische president Janoekovitsj naar Rusland. Er komt een nieuwe, pro-Europese regering in Kyiv.

Dat zorgt voor onrust in de Donbas, die over het algemeen meer pro-Russisch is dan de rest van het land. Er wonen naar verhouding veel etnische Russen. Door Rusland gesteunde separatisten roepen zogenaamde 'volksrepublieken' uit in de twee provincies waaruit de Donbas bestaat. Kyiv accepteert dat niet, en er breekt oorlog uit tussen het Oekraïense leger en de door Moskou aangestuurde pro-Russische groepen.

Internationaal worden de volksrepublieken niet erkend als onafhankelijk, ook niet door Rusland. Tot 21 februari 2022. Poetin erkent dan de onafhankelijkheid en valt drie dagen later Oekraïne binnen.

Het Kremlin beschouwt het gebied als Russisch, niet Oekraïens. Moskou beweert dat de bevolking die er woont beschermd moet worden tegen de pro-Europese koers van Kyiv.

Daarnaast vormt de Donbas voor de Russen een verbinding met de Krim, het gebied dat ze in 2014 al innamen. Steden als Marioepol, Slovjansk en Kramatorsk zijn belangrijke logistieke knooppunten.

Rusland heeft nu zo'n 70 procent van de regio Donetsk in handen. Zou Oekraïne de hele regio opgeven, inclusief de delen die het nu nog bezit, dan wil Poetin volgens diplomatieke bronnen de frontlinie in andere delen van Oekraïne bevriezen en 'geen nieuwe aanvallen uitvoeren'.

Voor Oekraïne is dat geen optie. Een meerderheid van de Oekraïeners is tegen het afstaan van grondgebied, ook als dat een einde aan de oorlog zou betekenen. Bovendien is het deel van Donetsk dat nog in handen is van Oekraïne, van grote strategische waarde. Er liggen belangrijke versterkte verdedigingslinies. Als Kyiv dit gebied zou opgeven, zou het veel moeilijker zijn om een mogelijke toekomstige Russische invasie te stoppen.

Poetin kwam volgens experts als winnaar uit de bus na de top in Alaska voor het weekend. Hij week niet af van eerdere standpunten en kreeg het volledige podium van president Trump.

Die liet het allemaal gebeuren, zeggen deskundigen. "Alle oorlogsmisdaden zijn volledig weggebagatelliseerd en Trump stond zelfs te applaudisseren", zegt hoogleraar oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden Frans Osinga.

Al sinds 2014 neemt de westerse wereld afstand van het regime van president Poetin. Zeker sinds de militaire invasie van Oekraïne in 2022 werd de Russische leider persona non grata.

Hieronder laten we zien hoe het zover kwam dat Rusland inmiddels 20 procent van het Oekraïense grondgebied bezet:

2014: Rusland neemt delen van Oekraïne in

Het is 2014 als Rusland de Krim annexeert. Het schiereiland is van strategisch belang voor Rusland. Daar, in Sevastopol, ligt namelijk een belangrijke marinebasis van de Russen. In het oosten van Oekraïne nemen door Moskou aangestuurde separatisten delen van de regio’s Loehansk en Donetsk in. Ze krijgen daarbij hulp van Poetin.

Op 24 februari 2022 start Rusland een grootschalige invasie. Colonnes met trucks, tanks en pantserwagens rollen Oekraïne binnen. Luchtlandingstroepen proberen een vliegveld bij Kyiv in te nemen. President Zelensky blijft op z'n post.

De Oekraïners bieden veel meer weerstand dan verwacht. Het lukt Russische troepen bijvoorbeeld niet om het strategische vliegveld Hostomel - vlak bij Kyiv - in te nemen. Een aanval op de Oekraïense hoofdstad is daarmee mislukt.

Ook in de rest van Oekraïne loopt het Russische offensief vast. Met behulp van westerse wapens en inlichtingen weet het Oekraïense leger de Russen op veel plekken tegen te houden. Zo worden tanks bijvoorbeeld uitgeschakeld met westerse Javelin-raketten.

Oekraïne herovert gebied

Een jaar na de grootschalige invasie heeft Oekraïne veel gebied heroverd. De aanval op Kyiv is afgeslagen, bij Charkiv komt Oekraïne met een groot tegenoffensief. Daarbij krijgt het steeds meer hulp van bondgenoten. Inmiddels beschikt het Oekraïense leger over krachtige Amerikaanse HIMARS-raketten. In het zuiden en oosten van Oekraïne rukt het Russische leger juist langzaam op.

Zware gevechten, weinig terreinwinst

Terwijl de oorlog voortsleept, lijden zowel Rusland als Oekraïne enorme verliezen. Het is een slijtageslag geworden. Vele tienduizenden militairen sterven in de strijd om de plaatsen Bachmoet en Avdiivka. Het Russische leger bezet stukje bij beetje meer terrein in Oekraïne.

Zo ligt de frontlinie erbij na precies drie jaar oorlog. In de Russische regio Koersk houden Oekraïners nog steeds een stukje Rusland bezet. Dat hebben ze in de zomer van 2024 op verrassende wijze ingenomen. Rusland blijft gefocust op Donetsk. Het hoopt de hele regio in te nemen.

Het kost veel levens en de omgeving wordt verwoest, maar gestaag wint Rusland er terrein.

De frontlinie nu

In Koersk is Oekraïne het veroverde gebied inmiddels verloren. In de regio Donetsk rukken de Russen op. In maart stoppen de Verenigde Staten tijdelijk alle hulp aan Oekraïne. Zelensky moet zich volgens Trump richten op een deal met Rusland.