Korea-oorlog

Als communistisch Noord-Korea het pro-westerse Zuid-Korea aanvalt in de zomer van 1950, veroorzaakt dat een schok in het Westen. Maakt de aanval deel uit van een communistisch complot? Buitenlandse militairen, ook uit Nederland, worden naar het gebied uitgezonden om de vrede te herstellen. Dit is geen NAVO-missie, maar het conflict zorgt binnen de twaalf NAVO-landen wel voor een omslag ten aanzien van hun eigen defensiebeleid.

De landen schroeven hun defensiebudgetten flink op en de legers worden uitgebreid, ook in Nederland.

Watersnoodramp in Zeeland

De NAVO komt niet alleen in actie bij militaire dreiging, maar ook bij grote rampen. Bij de Watersnoodramp van 1953 stuurt de NAVO materieel en militairen naar het rampgebied in Zeeland en Zuid-Holland om getroffen bewoners in veiligheid te brengen en te helpen bij het verzwaren van dijken. Dit gezamenlijk optreden, en ook latere grote hulpacties, versterken het imago van het bondgenootschap.

De NAVO schiet ook te hulp na aardbevingen. In Pakistan biedt het bondgenootschap bijvoorbeeld humanitaire hulp (2005) en in Turkije worden containers geleverd (2023).

De NAVO in Nederland

Tijdens de Koude Oorlog bereidt Nederland zich onder leiding van de NAVO voor op een mogelijke Russische invasie. De IJssellinie die begin jaren '50 wordt aangelegd, moet ons bescherming bieden. Dat is een 127 kilometer lange strook van enkele kilometers breed tussen Nijmegen en Kampen, die onder water gezet kan worden. Zo moet de opmars van de vijand vertraagd worden.  

Kruisraketten

De VS doet begin jaren '80 een verzoek aan Nederland als NAVO-bondgenoot om nieuwe kruisraketten op te slaan op ons grondgebied. In 1983 betogen zo’n 550.000 mensen tégen de komst van die kruisraketten.  Het is de grootste massademonstratie ooit in de Nederlandse geschiedenis. Uiteindelijk komen ze er niet, dankzij een wapenbeperkingsakkoord.

Val van de Muur en uitbreiding NAVO 

De wereld kijkt op 9 november 1989 met ingehouden adem naar de val van de Berlijnse Muur, die sinds de jaren ‘60 de strikte scheiding tussen Oost en West symboliseert. De Sovjet-Unie valt in 1991 uiteen en het Warschaupact wordt opgeheven. De Koude Oorlog is zonder bloedvergieten ten einde gekomen en de NAVO moet op zoek naar een nieuwe invulling van het bondgenootschap.  

Deze tijd van relatieve rust gebruikt de NAVO om nieuwe democratieën in Midden- en Oost-Europa toe te laten. Landen die tot 1991 nog tot het Warschaupact behoorden, maar nu een nieuwe westerse koers zijn ingeslagen.

Geweld op de Balkan

De dreiging uit Rusland is begin jaren ’90 weggevallen. De NAVO richt zich voor het eerst op internationale vredesmissies buiten het grondgebied van de lidstaten. Door op te treden als vredesmacht en als bemiddelaar bij conflicten. 

Dat gebeurt allereerst op de Balkan, vooral in Bosnië-Herzegovina (vanaf 1993) en daarna in Kosovo (vanaf 1999). In beide gevallen heerst er een burgeroorlog tussen etnische rivaliserende groepen. Massaal slaan bewoners voor het geweld op de vlucht. 

Srebrenica

De militaire hulp gaat bij deze crises niet zonder problemen. Als in 1995 de moslimenclave Srebrenica valt, blijkt dat zelfs de NAVO machteloos staat. De beloofde luchtsteun aan de geïsoleerde Nederlandse VN-soldaten van Dutchbat-3 blijft vrijwel uit. Zo’n 8000 moslimmannen en -jongens zijn onbeschermd en worden vermoord door Bosnische Serviërs. 

Zowel in Kosovo als in Bosnië-Herzegovina speelt de NAVO een rol bij vredesonderhandelingen en de wederopbouw.  

9/11

De focus van de NAVO verschuift naar de aanpak van terrorisme na de aanslagen door moslimfundamentalisten in de VS op 11 september 2001. Er vallen duizenden slachtoffers. De Amerikaanse president Bush kondigt een wereldwijde ‘War on Terror’ af.  

De terroristische organisatie Al Qaida wordt verantwoordelijk gehouden voor de aanslagen. Een internationale troepenmacht onder leiding van de VS en Groot-Brittannië valt Afghanistan binnen waar het Taliban-regime steunt biedt aan Al Qaida.

Afghanistan en Irak

De NAVO krijgt in Afghanistan tussen 2003 – 2014 de leiding over de vredesmissie ISAF. Het is de eerste keer dat de NAVO militair actief is buiten Europa. Afghanistan zal nooit meer een veilige haven voor terroristen zijn, zo luidt de opdracht van de NAVO.  

Vanaf 2015 volgt een nieuwe NAVO-missie om de Afghaanse politie en het leger verder op te bouwen. Deze eindigt op 11 september 2021. Afghanistan wordt dan al snel onder de voet gelopen door Taliban-troepen. Aan de verschillende missies doen ruim 30.000 Nederlandse militairen mee.  

Behalve in Afghanistan is de NAVO in deze periode ook actief in Irak. Nadat Amerika de Iraakse dictator Saddam Hoessein ten val heeft gebracht wordt de NAVO er vanaf 2003 actief, onder meer om Iraakse veiligheidstroepen te trainen en te ondersteunen.  

Antipiraterij-operaties

Een ander terrein waarop de NAVO wereldwijd actief wordt, zijn de antipiraterij-operaties, vooral bij de Hoorn van Afrika. Nederland stuurt mariniers en materieel die kant op om schepen te beschermen. Nederland heeft ook een tijdje de leiding over de NAVO-missie. 

Rusland neemt de Krim in

In 2007 werd al duidelijk dat toenadering tussen Rusland en de NAVO niet succesvol was. Als Rusland in 2014 de Krim annexeert en de pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne steunt, richt de blik van de NAVO zich weer nadrukkelijk op de oostflank.  

Vluchtelingencrisis Middellandse Zee

Een nieuwe crisis dient zich aan als vele tienduizenden vluchtelingen jaarlijks met hulp van mensensmokkelaars de Middellandse Zee oversteken, van Noord-Afrika naar Zuid-Europa. Velen van hen overleven de oversteek niet. De NAVO helpt bij het in kaart brengen van de vluchtelingenstroom door inlichtingen te vergaren.  

NAVO steunt Oekraïne

Als reactie op de aanval van Rusland op Oekraïne moet de NAVO opnieuw positie kiezen. De NAVO staat pal achter Oekraïne, ook al hoort het land nog niet bij de NAVO. Tijdens een NAVO-top in Litouwen (2023) herbevestigen en versterken de NAVO-bondgenoten hun eerdere toezeggingen voor militaire steun aan het land. 

Heroriënteren op de toekomst 

De NAVO bereidt zich voor op nieuwe toekomstige dreigingen, denk alleen al aan een mogelijke cyberoorlog. Er is op dat vlak een nieuwe potentiële vijand bijgekomen uit Azië: China.  

Op technologisch gebied wordt er veel geïnvesteerd. Nederland gaat samenwerken in een nieuwe drone-coalitie. Deze coalitie moet ervoor zorgen dat Oekraïne één stap voor blijft op Rusland op het gebied van drone-technologie.