De Sudan-oorlog door kinderogen

Vier miljoen Sudanese kinderen zijn op de vlucht voor de oorlog in hun land. Meer dan waar ook ter wereld. Ze zijn ontheemd in Sudan, of zitten in buurlanden.

Kinderen vertellen dat ze tijdens hun vlucht zijn beschoten, hun ouders verloren en dat ze bang waren opgepakt te worden. En ze spreken over seksuele en financiële uitbuiting.

Kinderhulporganisatie Save the Children sprak tientallen Sudanese kinderen over hun vlucht en vroeg sommigen een tekening te maken van wat ze hebben meegemaakt.

De oorlog die in Sudan woedt, veroorzaakt een van de grootste crises ter wereld. Sudan is een land met een jonge bevolking, de helft van de 41 miljoen inwoners is onder de 18. Kinderen worden dus hard getroffen.

Als de oorlog ook hun huizen bereikt, verliezen ze soms hun ouders en staan ze er alleen voor, beschrijven ze.

"Toen de oorlog begon, moesten we allemaal vluchten. Ik met mijn twee zussen, van 15 en 17 jaar. Mijn ouders en andere broers en zussen konden we niet vinden."

Meisje van 17 uit Khartoem

Kinderen blijft het geweld niet gespaard. Ze worden, net als volwassenen, slachtoffer van bombardementen van het leger en van de massaslachtingen door de RSF. Die paramilitaire groep heeft grote delen van Sudan in handen, vooral in de regio Darfur.

Die RSF en andere groepen zoeken ook specifiek naar kinderen in vluchtelingenkampen om ze als soldaten mee te laten vechten.

"Mijn vader nam ons mee naar een vluchtelingenkamp waar het veilig zou zijn. Maar de RSF zocht daar naar kinderen om die mee te laten vechten. Tot aan de dood. Mijn vader gaf me geld en ik moest vluchten. Ik had geen idee waarheen. Ik sprong in een auto en hoorde toen dat die naar Egypte ging."

Jongen van 15 uit Al-Fasher

De kinderen werd gevraagd naar hun gevoel bij de tekeningen. Een kruisje betekent een onveilige plek of situatie, een vinkje zegt dat het kind die plek veilig vond.

Dit is een tekening van een jongen van 13 uit Khartoem. Hij zegt er het volgende over:

"Deze tekening laat onze reis zien vanaf ons huis in Khartoem naar Aswan, met de bus. De bus waarin we reden was veilig."

"De route liep van Khartoem naar Egypte, we reden langs Atbara. De weg van Atbara naar Egypte was onveilig."

"Ik heb de Piramides van Meroë waar we langs reden getekend. En ook de wolken en de hete zon in de lucht. Ook zie je de Nijl op mijn tekening."

Kinderen in Sudan zijn getekend door de oorlog, vertelt NOS-correspondent Elles van Gelder. Ze was begin deze maand in Sudan en zag hoe kinderen opgroeien tussen de verwoesting.

Van Gelder: "In de hoofdstad Khartoem zag ik kinderen in een verwoeste speeltuin. Ze waren aan het opruimen en vonden achtergelaten explosieven. Soms spelen ze ermee, in het ziekenhuis zag ik veel kinderen met verwondingen. De hand van een jongen was er compleet afgeblazen. Een ander had een gigantische wond in zijn gezicht en is dus voor het leven getekend."

De 14-jarige Mohamed Angalo ruimt puin op in een speeltuin in Khartoem. Foto: Joost Bastmeijer

"Ik zag het leger en de RSF vechten. Het leger bracht ons naar de woestijn, daar zouden we veilig zijn. Voordat we de grens bereikten, zag ik de rebellen op mensen schieten en zag ik huizen branden. Ik voelde me niet veilig in de woestijn.”

Meisje van 14 uit Khartoem

Veel kinderen komen in vluchtelingenkampen terecht. Soms zijn daar hulporganisaties die iets organiseren voor kinderen, zoals spelletjes of tekenen. Maar volgens onze correspondent Elles van Gelder is het leven er zwaar. "Er is vaak niet genoeg te eten, er zijn niet genoeg toiletten, kinderen slapen in klaslokalen of in een zelfgemaakt hutje van doeken en takken. Vaak is er helemaal geen onderwijs."

Omdat het in die kampen ook niet altijd veilig is, vluchten veel inwoners de grens over. De meesten gaan naar Egypte, Tsjaad en Zuid-Sudan. Vanuit Egypte reizen minderjarigen soms door naar Libië, om vanuit dat land de oversteek naar Europa te maken.

Een van de vele gevluchte kinderen is het meisje hieronder. Ze is 15. We spraken haar in Egypte. In het gesprek vertelt ze geëmotioneerd dat ze blij is dat er in Egypte geen bommen vallen, maar dat ze haar vader mist. Hij werd gedood in Sudan.

Sudanese vrouwen en kinderen konden voor de oorlog uitbrak zonder visum naar Egypte, maar een paar maanden nadat het vechten was begonnen, maakte Egypte daar een eind aan. Sindsdien proberen Sudanezen het land illegaal te bereiken. Dat kost geld. Iets dat veel Sudanese families helemaal niet hebben, zegt correspondent Elles van Gelder.

Tekening van een meisje van 17 uit Kassala

Wie de reis wel maakt, loopt onderweg gevaar. Mensensmokkelaars rijden in pick-uptrucks met hoge snelheden door de woestijn, met vluchtelingen in de laadbak. Om er niet uit te vallen, worden kinderen met hun ouders vastgebonden aan de auto. Wie valt, blijft alleen achter, zeggen de kinderen tegen de onderzoekers van Save the Children.

De kinderen beschrijven in gesprekken hun angsten, maar ook de mooie dingen die ze onderweg zien. Voor de meesten is het de eerste keer dat ze in het buitenland zijn. Ze zien er palmbomen, piramides en bergen.

"We maakten de reis met drie auto's. Het was erg heet en oncomfortabel. Ik was op sommige plekken bang, vooral wanneer we de politie zagen. Ik was ook bang voor de woestijn, maar ik weet niet waarom. We hadden niet altijd genoeg water. Soms vonden we eten, maar niet altijd. We zagen piramides vanaf de weg tijdens de reis. Ik was erg bang toen de auto's snel reden. Ik sliep niet in een bed, maar zittend in de auto's."

Meisje van 14 uit Wad Madani

"De reis was lang, zwaar en gevaarlijk. We verlieten Sudan in 2024 en kwamen veel problemen tegen. Er waren berovingen en moorden. Halverwege kregen we een auto die door de woestijn kon rijden. God redde ons, we bereikten de grens en we kregen een andere auto naar Egypte. Helaas werden we twee dagen na aankomst in Egypte achtervolgd door het Egyptische leger."

14-jarige jongen uit Omdurman

Een 13-jarig meisje uit Khartoem maakte deze tekening. Ze zegt:

"Deze tekening toont het engste deel van mijn reis. We reden door de bergen toen we werden tegengehouden door acht of tien dieven."

“Ze hadden wapens bij zich, iedereen was bang. De dieven pikten alles in, onze telefoons, ons geld, computers, tassen."

"We werden bedreigd door de dieven. Ze wilden ook alle meisjes meenemen, maar gelukkig deden ze dat uiteindelijk niet. Omdat we de auto mochten houden hebben we het overleefd."

Als vluchtelingen worden gepakt in Egypte, moeten ze terug naar Sudan. Kinderen in Egypte vertellen vaak dat ze bang zijn om opgepakt te worden. Om zo'n deportatie te voorkomen betalen ze smeergeld. Uit geldnood komen kinderen in slecht betaalde banen terecht, waar ze worden uitgebuit.

"Op de eerste reis werden we vlak bij de grensovergang opgepakt door het Egyptische leger. Ze brachten ons met bussen terug naar Sudan. Via een nieuwe smokkelaar met een pick-uptruck gingen we opnieuw naar Egypte. Toen we werden opgepakt was ik het meest bang."

Jongen van 16 uit Khartoem

"We gingen met de trein naar Caïro en moesten smeergeld betalen aan de mensen die de kaartjes controleerden zodat ze ons niet zouden arresteren. Er kwamen meer mensen geld innen, maar toen zeiden we dat we geen geld meer hadden. Andere mensen werden gearresteerd omdat ze niet betaalden. Ik hoorde dat ze naar Sudan zijn gedeporteerd."

Jongen van 14 uit Omdurman

"Ik werd gepest toen ik in een bakkerij werkte. De eigenaar mishandelde me en liet me zware dingen tillen. Hij heeft me ook opgelicht, hij betaalde me 2 euro voor een maand werk. Ik bleef doorwerken totdat ik ruzie met hem kreeg. Ik ben nu op zoek naar een andere baan om mijn zussen te onderhouden, hun werk is niet genoeg om de rekeningen te betalen."

Jongen van 15 uit de regio Darfur

Het leven in Egypte is voor veel kinderen moeilijk en dus willen sommigen liever naar Europa. Omdat Egypte strenge controles heeft, reizen kinderen via Libië, om vanaf daar de Middellandse Zee op te gaan.

Libië is gevaarlijk voor de kinderen. Mensenmokkelaars nemen vluchtelingen gevangen en mishandelen ze, terwijl ze de familie vragen om losgeld. Kinderen krijgen er ook te maken met seksueel geweld, marteling en afpersing. Het verblijf in Libië is vaak een extreem traumatische ervaring, waar kinderen maar moeilijk over kunnen vertellen, merkten de onderzoekers van Save the Children.

"Het was heel moeilijk in Libië, veel dingen weet ik niet meer. Ik heb me in die tijd niet één keer gewassen. Als ik vroeg om eten, werd ik geslagen."

Jongen van 17 uit Sudan

Wie genoeg geld heeft, lukt het soms toch om de oversteek te maken vanuit Libië naar het Griekse eiland Kreta. Daar hebben vluchtelingen het recht om asiel aan te vragen, al duren procedures soms lang.

Ook worden de kinderen in Europa soms zelf als mensensmokkelaar gezien. Dat zit als volgt: de mensensmokkelaars in Libië regelen een boot voor de vluchtelingen, maar de smokkelaars willen die boot zelf niet besturen uit angst te worden opgepakt. Dus dwingen ze de migranten om dat zelf te doen.

Als een kind de buitenboordmotor vast heeft, dan beschouwen de Griekse autoriteiten het kind als mensensmokkelaar en kan het vervolgd worden. Ook als het kind door mensensmokkelaars gedwongen is de boot te besturen.

"Als ik niet had ingestemd met het besturen van de boot, waren de mensen aan boord omgekomen."

Jongen van 17 uit Sudan

De EU heeft samenwerkingsovereenkomsten met Libië en Egypte. Die landen krijgen bijvoorbeeld geld voor opvang en betere grensbewaking - zodat Sudanezen niet naar de EU kunnen reizen om daar asiel aan te vragen.

Daarnaast wordt in veel EU-landen gehamerd op een strenger asielbeleid. Volgend jaar juni gaat het nieuwe Europese asiel- en migratiepact in. Kinderhulporganisaties denken dat Sudanese kinderen op de vlucht het daardoor nog moeilijker krijgen. Ze vrezen dat de aandacht dan vooral uit zal gaan naar het tegenhouden van migranten en niet naar de opvang van kinderen.