De gruwelen
in Al-Fasher

Dit is Al-Fasher in de regio Darfur in Sudan. De stad is eind oktober ingenomen door anti-regeringsrebellen. Die trekken nu moordend door de stad, met misschien al wel tienduizenden burgerdoden tot gevolg. Experts vrezen dat de overgebleven mensen die tot een 'verkeerde' stam behoren hetzelfde lot wacht.

Die honderdduizenden mensen kunnen geen kant op. De RSF-rebellen sloten de stad het afgelopen jaar af van de buitenwereld:

De schaarse informatie die uit Al-Fasher komt geeft een verschrikkelijk beeld. Verhalen van ooggetuigen, video's van rebellen en analyses van satellietbeelden gaan over grootschalige moordpartijen. In dit verhaal brengen we die informatie in kaart.

Sinds 2023 woedt in Sudan een machtsstrijd tussen het regeringsleger en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). De RSF is ontstaan uit de Arabische milities die 20 jaar geleden genocide pleegden op niet-Arabische stammen in de regio Darfur.

Ook de RSF richt zich vooral op Darfur, de regio die de rebellen voor de verovering van Al-Fasher al grotendeels in handen hadden. De grond is vruchtbaar en er is goud te vinden. Bovendien grenst de regio aan landen als Egypte en Libië. Dat is gunstig voor de handel in vee, goud en wapens.

Eind oktober trok de Sudanese legerleiding zich terug uit Al-Fasher. Zo kwam na een belegering van 500 dagen ook het laatste deel van de stad, en praktisch heel Darfur, in handen van de RSF.

Achtergebleven militairen en burgers werden aan hun lot overgelaten. Nog diezelfde dag deelden rebellen zelf video's van executies. Op basis van open bronnenonderzoek door de NOS is de exacte locatie van deze video, waaruit ook gruwelijke delen zijn weggelaten, achterhaald.

Wat in meerdere video's vanaf die locatie te zien is, komt overeen met satellietbeelden: lichamen op de grond en uitgebrande auto's in de buurt.

Bovenstaande gebeurde op zo'n 12 kilometer van Al-Fasher. Mensen probeerden in auto's voorbij de zandwal te komen, richting Tawila. Dat is een veilige stad waar het Rode Kruis vluchtelingen opvangt. RSF-rebellen doodden hen en staken de auto's in brand.

Op dronebeelden afkomstig van de rebellen is te zien hoe gigantische aantallen mensen de stad ook te voet proberen te ontvluchten in de richting van Tawila. De RSF zou grote groepen hebben gedood of gevangengenomen.

Dit zijn satellietbeelden van hetzelfde gebied, met daarop vermoedelijk tientallen gedode vluchtelingen.

Ook in Al-Fasher, waar RSF-rebellen in specifieke wijken huis na huis doorzoeken, zijn waarschijnlijk duizenden mensen gedood. Op meerdere plekken zijn rode verkleuringen te zien met daarbij vermoedelijk de lichamen van niet-Arabische Sudanezen.

Ook van een executie op de universiteit van Al-Fasher is videobeeld. Een gewonde man wordt, omringd door tientallen lichamen, doodgeschoten.

Waarschuwing: de betreffende video is door de NOS geblurd, maar het geluid is nog wel te horen.

Opnieuw laten satellietbeelden van dezelfde plek meer zien van wat er gebeurde. Rond de medische faculteit zijn weer rode vlekken en vermoedelijke lichamen te zien. Die waren een week eerder nog niet te zien.

Experts waarschuwen al anderhalf jaar voor moordpartijen door de RSF na een verovering van Al-Fasher. En toch zijn ook zij geschokt door de omvang van het geweld. Sudan-kenner Anette Hoffman van onderzoeksinstituut Clingendael: "Dit geweld is niet te vergelijken met het eerdere geweld daar. Dit is een nieuw hoofdstuk in de genocide van 2003."

Het is een voortzetting van die genocide op zwarte Sudanezen van verschillende stammen. Hoffmann: "Dar-fur betekent 'het (t)huis van de Fur', een niet-Arabische stam. De RSF wil Darfur schoonvegen, ontdoen van niet-Arabische stammen."

Mensen die Al-Fasher ontvluchtten, beschrijven het genocidale geweld. Hofmann: "Hen werd gevraagd bij welke etnische groep ze hoorden. 'Hoor je bij de Zaghawa - een niet Arabische stam - of ben je Fur?' Alleen mensen van Arabische afkomst konden rekenen op genade."

Op die manier werden in en rond Al-Fasher talloze moordpartijen uitgevoerd. De RSF ging in bepaalde wijken van huis naar huis. Ook dat is volgens Hoffmann te zien op satellietbeelden: "We zien in de wijken waar niet-Arabische stammen wonen vermoedelijk groepen lichamen op de grond liggen." Leiders van de RSF zijn in toespraken openlijk over hun genocidale intenties. "Ik zit niet te wachten op gevangenen", gaf een van de hoogste RSF-commandanten zijn troepen net voor de inname van Al-Fasher mee.

Het is niet te zeggen hoeveel mensen de RSF sinds de verovering van Al-Fasher heeft vermoord. Een onderzoeker aan de Amerikaanse Yale-universiteit zei tegen de Volkskrant dat het aantal doden dat in vijf dagen viel, hoger zou kunnen zijn dan in Gaza na twee jaar oorlog.

Dit is moeilijk te verifiëren, maar niet onwaarschijnlijk. Geschat wordt dat in Al-Fasher tussen de 200.000 en 400.000 burgers waren. Nu zouden er nog zo'n 150.000 zijn. In de dichtstbijzijnde stad Tawila, zo'n 60 kilometer van Al-Fasher, kwamen sinds de val van Al-Fasher duizenden gevluchte mensen aan. Hoffmann: "Er zijn dus tienduizenden mensen van wie we niet weten waar ze zijn. Wat is er met al die mensen gebeurd?"

De RSF wordt onofficieel gesteund door de Verenigde Arabische Emiraten in ruil voor goud en invloed. Hoffmann wijst erop dat het geweld in Al-Fasher niet had kunnen plaatsvinden zonder steun van die staat. Toch heeft die betrokkenheid volgens Hoffmann tot dusver geen consequenties: "Het is een vrijbrief aan de Emiraten en de RSF om zo door te gaan. Zoiets groots, zoiets vreselijks, zonder enige consequenties?"

Nu vrijwel heel Darfur in handen is van de RSF, vreest Hoffmann dat de groep zijn aandacht zal richten op de rest van het land. "Het zou weer een verkeerde inschatting zijn als we ons voorbereiden op een situatie waarin de RSF stopt bij Darfur."