en de kleur is zwart
Deze special ervaar je beter met geluid
De vraag naar psychische hulp is groter dan ooit: drie op de tien jongeren voelen zich depressief. Dat zie je niet meteen aan de buitenkant. Zes jonge mensen vertellen hoe alledaagse situaties voor hen grote obstakels zijn. In deze special kruip jij een dag in hun hoofd en ervaar je hoe dat voelt.
01
We hebben allemaal weleens moeite met opstaan. Maar voor iemand met een depressie is het veilige bed verlaten extra zwaar. Als je je wekker uitzet en de dag doemt voor je op, vlucht je het liefst weer onder de deken. Eén afspraak is vaak al reden voor twijfel en stress.
Jimmy
Deadlines zijn het allerergst. Een deadline kan een afspraak op woensdagmiddag zijn, waar je je maandag al druk over maakt. Thee drinken met de buurvrouw bijvoorbeeld. Dan denk ik maandag al: wat ga ik zeggen, welke thee ga ik drinken, hoe ga ik zitten?
Als je depressief bent is beginnen aan de dag vaak de zwaarste last, zeggen psychiaters. Ongeveer de helft van de depressieve jongeren heeft angstgevoelens. Daardoor trekken ze zich terug uit sociale contacten. Als ze die dan weer opzoeken, levert dat stress op. Bij een simpele afspraak kunnen allerlei irreële gedachten opkomen. Hier komen soms fysieke klachten bij kijken, zoals een versnelde ademhaling of verhoogde hartslag.
02
Oké, tijd voor actie. De deur uit, boodschappen doen. Een drukke straat vermijd je natuurlijk als het even kan. Maar als je depressief bent, klinkt het piepen van de tramrails alsof er een raket wordt afgeschoten. En dat die tram alleen maar piept om jou te irriteren.
Ervaar hoe dat voelt door in deze video de depressiemodus aan of uit te zetten.
Tom
Als ik me slecht voelde en ik ging naar buiten, stelde ik bij alles om me heen de vraag: waarom overkomt mij dit? Als een stoplicht op rood sprong, voelde dat als een klap in mijn gezicht. Helemaal als anderen verderop door groen reden. Ik kan daarom slecht tegen het openbaar vervoer. Vooral trams, omdat ze altijd piepen. Het voelde alsof ze dat naar mij deden. Dan dacht ik: je kan best even stil voor mij zijn.
Wat je veel ziet bij mensen met een depressie is dat ze situaties personaliseren. Ze denken dat alles betrekking op hen heeft en mensen en situaties zich tegen hen keren. Het heeft iets egocentrisch. Vaak komt bij een depressie ook een verhoogde prikkelbaarheid kijken. Alles komt directer binnen, bijvoorbeeld kleine geluiden op straat. Ook denken ze dat mensen het aan hen kunnen aflezen dat ze depressief zijn.
03
Tijd voor lunch. En dus tijd om door Insta te scrollen. Jaloersmakend hè, al die vrienden met leuke banen en op verre reizen? Al die foto’s ben jij een paar seconden later weer vergeten. Maar met een depressie kun je alleen maar denken: ‘faler, niemand zal ooit jaloers op jou zijn. Wat heb jij nou bereikt?’
🏝 🍹 ⛱. #genieten #zwaarleven #fml #hahagrapje #travelporn #goodlife
Feliciteer Imane Yilmaz met haar nieuwe functie. 🎉
Reyhan
Ik was constant zenuwachtig. Een soort levenszenuwen voor alles wat er nog ging komen en of ik het wel goed ging doen. Ik vergrootte uit wat ik niet had. Ik kijk daarom maar heel kort op Instagram. Als ik te lang naar andere mensen kijk, dan word ik jaloers. Als je mensen ziet die de wereld over reizen, denk je: ik doe iets verkeerd. Ik kan alles helemaal kapot denken.
Perfectionisme speelt bij sommige vormen van depressie een grote rol. Degene die depressief is vergelijkt zichzelf met mensen in zijn of haar omgeving. Daarbij kijken ze vooral naar de goede eigenschappen van de ander en focussen ze bij zichzelf op hun tekortkomingen. Rumineren heet dat: alleen maar piekeren over wat niet goed gaat. Deze gedachten kunnen compleet de overhand nemen.
04
Een borrel in de kroeg? Terwijl jij in gedachten al op de fiets zit, moet de depressieve versie van jou er niet aan denken. Die ziet het liefst zo min mogelijk mensen. En gebruikt ieder smoesje om niemand onder ogen te hoeven komen.
Ivo
Als ik een berichtje kreeg, zorgde ik altijd wel dat er iets was. Op zo’n moment kwam ik met smoesjes. ‘Ik heb last van mn rug, nu effe niet.’ WhatsApp-vinkjes zette ik bewust uit, dan zagen mensen niet dat ik het gelezen had.
Maayke
Aan Whatsapp onttrek ik me altijd een beetje. Misschien dat ik wel afspreek, voor iets over twee weken. Dat klinkt nog ver weg. Maar naarmate die datum nadert, doe ik er alles aan om het te vermijden.
Naast dat depressieve mensen zich niet goed voelen, schamen ze zich ook vaak. Over wat ze voelen en dat ze dit niet goed uit kunnen leggen. Dat zorgt soms ook voor een schuldgevoel. Bijvoorbeeld dat ze hun omgeving belasten met hun aanwezigheid en moeilijke gedachten. Depressieve mensen kunnen ook het gevoel hebben dat ze verzaken. Daardoor praten ze er pas over als de situatie vergevorderd is.
05
Als vrienden eenmaal stoppen met hun geapp, voelt dat echt niet beter. Depressief zijn is je ook vaak moederziel alleen voelen. Je zakt weg en wil niks meer. Soms leidt dat zelfs tot zelfmoord of een poging daartoe.
Uit die negatieve spiraal komen is lastig, maar het kan. Helene vertelt je hoe ze steeds verder in de put zakte, maar er ook weer uit klom.
Helene
I k b e n d i e p o n d e r w a t e r
H e t i s d o n k e r , c o m p l e t e s t i l t e
I n m ’ n o r e n e e n r u i s
O p m ’ n b o r s t k a s e e n b e k l e m d g e v o e l
I k b e n b a n g o m d o o d t e g a a n
E n o o k b a n g v o o r m i j n l e v e n
D a a r i n h e t d i e p e w a t e r
M a a r h e t d o n k e r w o r d t o o i t l i c h t
O n d i e p e r w a t e r
I k a d e m d o o r e e n s n o r k e l
I k z i e d o o r e e n d u i k b r i l
S o m s s p o e l t e r e e n g o l f o v e r m e h e e n
I k v e r d r i n k w e e r
M a a r n u i s h e t t i j d e l i j k
I k b e n n o g n i e t b o v e n w a t e r
M a a r i k w e e t d a t h e t n a b i j i s
Een depressie overwinnen is moeilijk en duurt vaak maanden. Gemiddeld wachten jongeren tien weken op professionele hulp. Daarna is het risico op een terugval groot. Met de zes dappere jongeren die hun verhaal met ons deelden gaat het nu wel een stuk beter. Hun verhalen verschillen, hieronder vertellen ze wat hen geholpen heeft op de weg naar herstel.
Heb je zelf last van psychische problemen? Daar kan je met mensen over praten of appen. Kijk op de site van MIND Korrelatie voor meer info.
Redactie:
Nick Felix, Jeanine Duijst, Melvin Captein
Design & code:
Vincent Wielders, Robbert Lokhorst, Mariette Twilt, Tim van Steenbergen
Voor de teksten hebben we gesproken met verschillende jongeren die een depressie hebben gehad. Van zes van hen hebben we het verhaal vastgelegd in interviews. We hebben hun ervaringen zo getrouw mogelijk proberen weer te geven, maar een depressie blijft iets individueels.
Om de verhalen te toetsen en in een bredere context te plaatsen hebben we uitgebreid contact gehad met psychotherapeut Yvonne Stikkelbroek. Zij is verbonden aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in depressies bij jongeren.
We hebben ook een grote hoeveelheid geschreven bronnen geraadpleegd, waaronder de DSM-5 en cijfers gebruikt van het EenVandaag Jongerenpanel en het CBS.